مقاله آیینه

مقاله آیینه صفحه‌ای صیقلی، و معمولاً از جنس شیشه که پشت آن را برای انعکاس تصویر، با روی، نقره و یا جیوه می‌پوشانند. آینه اهمیت ویژه‌ای در باور و فرهنگ ایرانی دارد. درگذشته آینه‌ها از فلزاتی چون فولاد، مس و مفرغ ساخته می‌شد (برهان … ؛ سمسار، 24- 25)؛ به همین سبب، برخی اصل این واژه را «آهینه» می‌دانند، چرا که در گذشته از آهن زدوده از زنگ و صیقلی ساخته می‌شده است ( لغت نامه … ، ذیل آهین، نیز حاشیۀ 1). به این اعتبار، آینه یکی از کهن‌‌ترین مصنوعات بشر محسوب می‌شود.
آینه را آبگین و آبگینه نیز می‌خوانند (همان، ذیل واژه‌ها). این واژه در زبان پهلوی به‌صورت اِوِنَگ آمده که برگرفته از شکل ایرانی باستان آن ادَیَنَکَ است (مکنزی، 180؛ بارتولمه، 724). دَی به معنی دیدن و ادینک به معنی چیزی است که در آن شکل را می‌بینند. آبگینه نام دیگر آینه در زبان پهلوی
به‌صورت آبگینگ آمده است. در این واژه «گین» پسوند سازندۀ صفت وصفی است، یعنی چیزی شبیه به آب (مکنزی، 175، 297). در این نام‌گذاری خاصیت انعکاس تصاویر توسط آب مد‌نظر بوده است. در واقع، سطح شفاف آب به نوعی نخستین آینه‌ای بوده که بشر در آن چهرۀ خود را دیده است.
مدارک استفادۀ بشر از آینه با کشف نخستین آینه‌هایی که از صیقل‌دادن فلزات تهیه شده‌اند، به‌دست آمده است. کهن‌‌ترین آن در ایران از حفریات تپه سیلک کاشان (هزارۀ 4 ق‌م) به‌دست آمده که صفحۀ مدوری از مس صیقل داده شده است (گیرشمن، 35). بعدها مس جای خود را به مفرغ داد. در حفریات تپه حصار دامغان، شوش و خوردین آینه‌های برنزی به‌دست آمده که دیرینگی آنها میان 000‘1 تا 000‌‘ 3ق‌‌م است (همو، 103). آینۀ شیشه‌ای نخستین‌بار در سدۀ 1‌م در لبنان امروزی اختراع و ساخته شد (پلینی، 153). سند استفاده از آینۀ شیشه‌ای در ایران، قاب آینۀ سیمینی است مربوط به دورۀ ساسانی که البته بخش شیشه‌ای آن از میان رفته، و نقش پشتش نشان‌دهندۀ یک مرغابی است .

مقاله آیینه را در فایل تب بخوانید